Laudacja wygłoszona w październiku 2016 r. przez Jolantę Dygul z okazji wręczenia nagrody im. Leopolda Staffa dla Moniki Surmy-Gawłowskiej za książkę Komedia dell’arte.
Wiedza na temat komedii dell’arte w Polsce jest uboga, co jest zrozumiałe – niewiele jest bowiem w naszym kraju monografii na ten temat. Do tej pory polski czytelnik miał do swojej dyspozycji dwa tytuły (oba to przekłady!): wydaną w 1961 książkę Konstantego Miklaszewskiego Komedia dell’arte, czyli teatr komediantów włoskich XVI, XVII, XVIII wieku, oraz tom opublikowany sześć lat później W świecie Arlekina Allardyce’a Nicolla. Niemal pół wieku czekaliśmy na nowe, bardziej też aktualne, opracowanie tematu.
Zadania tego podjęła się dr Monika Surma-Gawłowska (UJ). Jej publikacja zatytułowana Komedia dell’arte przybliża czytelnikowi to fascynujące, ale zarazem także i niezwykle złożone, zjawisko teatralne. Złożoność opisywanej materii zmusza do pewnych uproszczeń, których trudno uniknąć przy tak syntetycznym ujęciu tematu.
Książka jest przygotowana w sposób rzetelny i staranny, w zgłębianiu tajników historii teatru dell’arte pomaga nam uporządkowana struktura wywodu (szeroko omówiony kontekst społeczno-historyczny zjawiska, struktura zespołów, elementy konstytutywne – typy sceniczne, maska, scenariusze, improwizacja, a także sposób tworzenia przedstawień). I choć to publikacja naukowa, i to wysokiej klasy, to – co warto uściślić – nie jest to książka tylko i wyłącznie dla kręgu wtajemniczonych italianistów lub teatrologów.
Dodatkowym atutem tego pokaźnego tomu jest imponująca wręcz ilość materiału ikonograficznego oraz antologia tekstów źródłowych (w oryginale i w tłumaczeniu na język polski). Znajdziemy tam pierwszy kontrakt, powołujący do życia zespół włoskich aktorów z 1545 roku, pierwszy opis spektaklu improwizowanego, fragmenty traktatów i książek repertuarowych aktorów zawodowych i amatorów.
Komedia dell’arte Moniki Surmy-Gawłowskiej to lektura obowiązkowa dla każdego miłośnika teatru włoskiego.